به روایتِ جانباز دکتر مجید رضاییان
شهریور 1400
متاسفانه در زمان جنگ، اقدام جدی برای جمع آوری اسامی شهدای گردان صورت نگرفت. در برخی از موارد، برخی رزمندگان، یک سری اسامی دوستان شهیدشان را یادداشت کرده و برخی، نسخه‌ای را هم در اختیار بقیه قرار داده بودند.
شاید اولین حرکت جدی برای گردآوری اسامی شهدا، در سال 1377 آغاز شد. زمانی که بنده جهت انجام فعالیتهای پژوهشی و ارائه مشاوره به ستاد کنگره شهدا به مجموعۀ پادگان شهید کلهر که مقر لشکر 10 سیدالشهدا بود رفتم. در ضمن حضور در آن پادگان و ارتباطی که توانستیم با تعدادی از افراد برقرار کنیم، این اجازه را پیدا کردیم که به قسمت امور ایثارگران که در آن دوران فردی به نام آقای شریفی عهده‌دارش بود، راه پیدا کنیم. البته هدف ما در وهله اول، پیدا کردن پرونده‌ها و مشخصات برخی از شهدای گردان بود که جزء چهره‌های شاخص محسوب می‌شدند، مانند شهید آملی، شهید اجاقی و دیگران.
در اثناء حضورمان در آنجا متوجه شدیم که تعدادی از دفترچه‌های پلاک مربوط به گردان حضرت علی اکبر و گردانهای دیگر در آنجا هست، لذا از آنها اجازه گرفتیم و تمامی دفترچه‌های مربوط به گردان را اخذ کرده و از آنها کپی تهیه کردیم و امانت را به همان امور ایثارگران پس دادیم.
در آن مرحله، این امکان به وجود آمد که ما بر روی دفترچه‌ها کار کنیم و اسامی‌کسانی را که رسما به عنوان شهید مشخص شده بودند، استخراج نماییم.
آمار بدست آمده حدود 160 نفر بود. یعنی کسانی که مطمئن بودیم و در آمار قید شده بود شهید را بعنوان شهید محسوب کردیم و در یک لیست ثبت کردیم. این لیست بعنوان لیست پایه، تا چند سال مورد استفاده قرار گرفت.
لازم به ذکر است که ما در همان سال 1377 بر اساس همین لیست و تعدادی از شهدای شاخص که معرف حضور بقیه بودند، آنها را نیز ضمیمه کردیم و دو گروه مسئول رسیدگی به این خانواده‌ها و تقدیم یادمان به آن عزیزان شدند. به همین جهت، شاید اولین‌بار، یک حضور گسترده برای همۀ شهدای شناخته شده در همان سال اتفاق افتاد. منطقۀ ما به دو بخش اصلی تقسیم شد:
- بخش: ورامین، شهر ری، اسلامشهر، چهاردانگه، شهریار، رباط کریم، تهران و شمیران
- و بخش دیگر: منطقۀ گرمدره و فردیس و کرج و اشتهارد و ساوجبلاغ و سایر مناطق غرب.
به خانواده ها مراجعه شد و چون نزدیک مراسم گردان بود، خدمتشان کارت دعوت ارائه شد.
به هر حال، اولین آمار به همین ترتیب بوجود آمد. اگرچه در آن آمار، اشکالات جزیی مشاهده می‌شد.
از آن سال به بعد، ما دیگر آمار جدیدی نداشتیم. در برخی سالها بین افرادی که در حسینیه جماران شرکت می‌کردند، برگه هایی توزیع می‌شد که‌اگر شهیدی را می‌شناسند، ذکر کنند. لذا تعدادی به این لیست اضافه شدند، ولی تعدادشان کم بود و همچنین معلوم نبود آیا افراد جدید، شهید گردان هستند یا خیر.
***
بعدها که سایت گردان راه‌اندازی شد، ما متوجه شدیم که اسامی شهدا به‌انضمام عکس و اطلاعاتشان در سایت گردان قرار دارد. این را به فال نیک گرفتیم. تا اینکه یکی از عزیزان انتقاد کرد. آقای کوثری به برخی قسمتهای سایت، بویژه شهدا، منتقد بود و ایراد داشت. ما می‌دانستیم که بحث شهدا و مفقودین و جانبازان و آزادگان، از آن مسائل محوری است و خیلی از اطلاعات را که جنبه تاریخی دارد را بعدها می‌شود بر اساس همین افراد، تهیه و تنظیم کرد. به همین جهت، یک کار گسترده‌تری صورت گرفت.
برای اولین بار، به صورت تلفنی در ماه رمضان دو سال پیش، با یکی از خواهران سایت، لیست شهدایی را که در سایت بود، صحبت کرده و ایشان یک بار لیست شهدا را از روی سایت، برای من خواند. در همان گفتگو متوجه شدم که اسامی20 نفر از شهدا تکرار شده و برخی از اسامی هم کامل قید نشده. در مورد برخی از اسامی نیز شک و تردید وجود داشت. ضمن اینکه برخی از برادران گفتند بعضی از عکسهای شهدا اشتباها ثبت شده‌است.
بعد از این اتفاق و انتقاد، اقدام گسترده‌ای برای گردآوری اسامی شهدا صورت گرفت. درواقع فاز دوم این کار در سال 1398 کلید خورد.
در این دوره، ما آن دفاتر پلاک گردان را که خوشبختانه هنوز حفظ شده بود و به عنوان یک منبع مطمئن در اختیار داشتیم، مورد استفاده قرار دادیم. از طرف دیگر، خاطرات بچه ها (مکتوب یا شفاهی) نیز وجود داشت. درواقع ما مجموعه‌ای از افراد متشکل از بچه های سایت ازجمله خانم سوداچی و خانم مهرانپور و نیز خود رزمندگان ازجمله بنده (مجید رضاییان)، محمود توکلی، اکبر اسماعیلی، محمد قورچیان، کاظم بصیر، عباس قربانی، قاسم یکه فلاح و دیگر افراد بودیم. این کار تحت نظارت، پیگیری و هماهنگی بنده‌اغاز شد.
اولین قسمتی که به نظرمان رسید این بود که اسامی افرادی را که یا شهید نشده‌اند، یا اگر شهید هستند اما متعلق به گردان ما نیستند، بعلاوه اسامی تکراری را از لیست خارج کنیم. اسامی تکراری به این صورت بود که مثلا جایی ذکر شده بود “شهید حمید مشایخ” و در جای دیگر آمده بود “شهید حمیدرضا مشایخی آهنگران”. این موضوع در چند مورد اتفاق افتاده بود که اصلاحات لازم، اعمال شد و تعدادی از لیست شهدا کم شد.
در اینجا با توجه به اینکه برخی از افراد فوت کرده بودند و برخی نیز شهدای گردانهای دیگر بودند، قسمتهای دیگری ایجاد و اسامی مربوطه به آن قسمتها منتقل گردید.
بعد از این کار مقدماتی، لیستی به دست آمد که تقریبا قابل اعتنا بود. سپس دوباره به سراغ دفاتر پلاک رفتیم. مجددا گشتیم و این بار با استفاده از امکاناتی که در سایت ایثار وجود داشت، شروع کردیم به تطبیق و اصلاح اطلاعات شهدای گردان. در حین این کار، یک سری اسامی کامل شد (بخصوص در قسمت نام های خانوادگی) و اطلاعات شناسه‌ای تکمیل گردید. مهمتر این که عکسهایی از شهدا نیز بدست آمد و توسط خانم مهرانپور گردآوری و در سایت بارگذاری شد.
آقای محمد سوداچی هم در تهیه لیست اولیه مفقودین، شامل بیش از 280 نفر، کمک و همکاری کرد. همچنین جلسه‌ای هم با آقای عبدالله غفاری گذاشتیم و اسامی‌تعدادی از شهدا را از ایشان گرفتیم.
بعد از شدت گرفتن کرونا، چندین جلسه هم به صورت مجازی برگزار کردیم با حضور آقایان قورچیان و قربانی و یک نفر از بچه های سایت. در آن جلسات، اسامی‌شهدا یک به یک خوانده و درباره شان بحث می‌شد. هر کسی ادله‌اش را می‌گفت و نهایتا تصمیم‌گیری می‌شد.
بعد از این، ما دیگر سندی در اختیار نداشتیم که بدانیم آیا غیر از این، باز هم شهیدی در اختیار هست یا خیر. به همین جهت رفتیم سراغ مفقودین، یا افرادی که وضعیتشان در دفاتر پلاک، مشخص نشده بود. اسامی مفقودین، بیش از 285 مورد بود و ما با کمک دوستان، توانستیم برخی از آنها را که شهادتشان مسجل و مسلم بود را شناسایی و به لیست شهدا منتقل کنیم. حتی متوجه شدیم که برخی از مفقودین، زنده بودند و در عملیاتهای بعدی در گردانهای دیگر به شهادت رسیده بودند. همچنین تعدادی از اسرا را نیز شناسایی کردیم. تا پیش از آن، 3 اسیر شناسایی کرده بودیم، که رسید به حدود 14 نفر. تعدادی از مفقودین هم مشخص شد که جانباز هستند. برخی جانباز 70% بودند، برخی هم با درصدهای پایینتر که اسامی‌آن عزیزان هم در لیست جداگانه یادداشت شد.
تا این مرحله، تکلیف تعداد زیادی از مفقودین، مشخص شد، اما چون دفاتر پلاک، خیلی دقیق نبود، ناگزیر شدیم به بنیاد شهید مراجعه کنیم. خود بنده یکی دو بار مراجعه کردم، بی‌جواب هم نماندم، اما اسامی را یکی یکی به ما می‌دادند. در اینجا آقای قاسم یکه فلاح، نقش مهمی را ایفا نمود چون به خاطر آشنایی که در بنیاد شهید کرج داشت، لیست مفقودین بلاوضعیت ما را برد و در انتها مشخص کرد که چند نفر از آن لیست، شهیدند، چند نفر جانباز و چند نفر سالمند.
همۀ این اقدامات، همراه بود با اینکه ما این موارد جمع آوری شده را در اختیار سایر بچه های گردان می‌گذاشتیم و آنها هم چیزی را بر آن اضافه می‌کردند که نباید این نکته را نادیده گرفت. حتی وقتی گروه واتساپی در فضای مجازی تشکیل شد، بچه ها تعدادی از شهدا را از همین طریق معرفی کردند.
کارها به همین ترتیب پیش رفت و آمار شهدا رو به فزونی گذاشت و به حدود 430 نفر رسید.
***
بنابراین از لیست اولیه، اسامی‌تکراری یا غیر شهید حذف شد. سپس اطلاعات شهدای موجود تکمیل شد. بعد از آن، عکسهای شهدا شناسایی شد. آمار شهدا نیز از تعداد کمتر از 200 شهید به بیش از 400 شهید رسید. در حال حاضر ما در موقعیتی قرار داریم که می‌توانیم بگوییم تمام اسناد موجود، پیگیری شده‌است.
غیر از حدود 430 شهید که‌اسامی‌شان در سایت هست، ما یک لیست 20 نفره هم داریم که می‌دانیم شهید شده‌اند، اما بلاتکلیف هستند و سندی پیدا نکرده‌ایم که‌اینها شهدای گردان باشند. این لیست را در اختیار عزیزانمان در گردان گذاشتیم و در گروه قرار دادند، اما کسی آنها را نمی‌شناخت.
اگر در نظر بگیریم که گردان حدود 500 شهید داشته‌است، می‌توان گفت که در مجموع تا کنون بالای 86% شهدا را توانسته‌ایم شناسایی کنیم. بنابراین کار باید کماکان ادامه پیدا کند.
ملاک ما برای تعیین لیست شهدا، این بود که اولا این شهید موقع شهادت در گردان علی اکبر بوده باشد. دوما شهادتشان توسط سپاه یا بنیاد شهید تایید شده باشد. البته کسانی هم که در گردان جانباز شدند اما سالها بعد به شهادت رسیدند نیز در لیست شهدای گردان حضرت علی اکبر علیه‌السلام منظور شده‌اند. ازجمله جانباز شهید یوسف خورشیدی و جانباز شهید محمدحسن کولیوند.
پیشنهاد بنده این است که در مورد فهرست جانبازان نیز همین کار صورت بگیرد. یعنی ابتدا ملاک و معیاری تعیین شود، مثلا جانبازان بالای 70% را وارد لیست کنیم. طبق قانون بنیاد شهید، جانبازان بالای 70% به هر دلیلی فوت کنند، شهید محسوب می‌شوند.
در خاتمه لازم است این نکته را یادآوری کنم که بدون همکاری برادران گردان، تهیه و تأیید فهرست شهدا ممکن نبود. به اسامی برخی از آنها در این متن اشاره شد، اما تعداد زیادی از قلم افتاد که در اینجا از یکایک آنها تشکر کرده و امیدوارم مشمول شفاعت شهدای عزیزمان بشوند.
